Con khò khè, thở rít liên tục – Coi chừng viêm tiểu phế quản cha mẹ nhé!

Viêm tiểu phế quản là một trong những nguyên nhân hàng đầu khiến trẻ nhỏ bị khò khè, thở rít, ho nhiều và khó thở trong mùa lạnh. Nhiều cha mẹ thường lầm tưởng con chỉ bị cảm hoặc viêm họng thông thường, nên tự điều trị tại nhà mà không biết rằng viêm tiểu phế quản nếu không được phát hiện sớm có thể tiến triển nhanh, dẫn đến suy hô hấp, viêm phổi hoặc nhập viện cấp cứu.

Vậy làm thế nào để phân biệt khò khè, thở rít do viêm tiểu phế quản với những nguyên nhân khác? Khi nào cần đưa trẻ đến bác sĩ? Bài viết này sẽ giúp cha mẹ hiểu rõ những dấu hiệu cảnh báo, yếu tố nguy cơ và cách chăm sóc – điều trị đúng cách.

1. Khi trẻ khò khè, thở rít – đâu là dấu hiệu đáng lo?

Tiếng khò khè, thở rít ở trẻ thường do đường thở bị hẹp, phù nề hoặc chứa nhiều dịch nhầy. Ở trẻ nhỏ, đặc biệt dưới 2 tuổi, hệ hô hấp chưa phát triển hoàn chỉnh nên chỉ cần viêm nhẹ cũng gây khó thở rõ rệt.

Các biểu hiện thường gặp khi trẻ bị viêm tiểu phế quản bao gồm:

• Khò khè, rít, nghe rõ khi trẻ thở ra.

• Mũi nghẹt, chảy nước mũi, bú kém hoặc bỏ bú.

• Trẻ mệt, bú hoặc ăn không đủ do khó thở.

• Trong trường hợp nặng, có thể xuất hiện tím tái môi, đầu chi, thở rút lõm ngực – đây là dấu hiệu cần đưa trẻ đi cấp cứu ngay.

Nhiều phụ huynh chủ quan, nghĩ rằng “trẻ bị cảm cúm” hoặc “viêm họng nhẹ”, nhưng thực tế, viêm tiểu phế quản tiến triển rất nhanh, đặc biệt trong 24–48 giờ đầu. Khi thấy con khò khè kèm khó thở, bỏ bú, cần đưa đến cơ sở y tế ngay để được thăm khám.

2. Vì sao trẻ nhỏ dễ bị viêm tiểu phế quản hơn người lớn?

Trẻ dưới 2 tuổi là nhóm dễ mắc viêm tiểu phế quản nhất, đặc biệt là giai đoạn 6 tháng – 1 tuổi. Nguyên nhân chính là do:

1. Đường thở nhỏ, dễ phù nề và tắc nghẽn chỉ bởi lượng dịch nhầy ít.

2. Hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, chưa có khả năng chống lại virus mạnh mẽ như người lớn.

3. Thời tiết lạnh, ẩm hoặc thay đổi đột ngột khiến niêm mạc hô hấp dễ bị kích thích.

4. Trẻ thường xuyên tiếp xúc môi trường đông người (như nhà trẻ), nơi virus dễ lây lan.

5. Trẻ sinh non, nhẹ cân, mắc bệnh tim bẩm sinh hoặc dị tật đường thở có nguy cơ cao hơn.

Đặc biệt, Virus hợp bào hô hấp (RSV) Virus hợp bào hô hấp (RSV) là tác nhân hàng đầu gây viêm tiểu phế quản. Loại virus này lây lan nhanh qua đường hô hấp, có thể tồn tại nhiều giờ trên tay, đồ chơi, bàn ghế,… nên việc phòng tránh và vệ sinh đúng cách rất quan trọng.

3. Phân biệt viêm tiểu phế quản với các bệnh khác có triệu chứng tương tự

Không phải mọi tiếng khò khè, thở rít đều là do viêm tiểu phế quản. Cha mẹ cần lưu ý một số bệnh khác cũng có biểu hiện tương tự, nhưng cách xử trí lại rất khác:

👉 Nếu đây là lần đầu tiên trẻ bị khò khè, đặc biệt dưới 1 tuổi, khả năng cao là viêm tiểu phế quản do virus, không nên tự ý dùng thuốc xịt giãn phế quản hoặc corticoid khi chưa có chỉ định bác sĩ.

4. Khi nào cần đưa trẻ đến khám ngay?

Cha mẹ nên đưa trẻ đi khám sớm khi có các biểu hiện sau:

• Thở nhanh, rút lõm ngực, cánh mũi phập phồng.

• Bú kém, bỏ bú, nôn nhiều.

• Tím tái quanh môi, đầu chi.

• Ngủ li bì, quấy khóc không dỗ được.

• Sốt cao liên tục > 39°C không đáp ứng thuốc hạ sốt.

• Trẻ sinh non, có bệnh nền hoặc dưới 3 tháng tuổi.

Trong nhiều trường hợp, bác sĩ cần cho trẻ nhập viện theo dõi để hỗ trợ thở oxy, hút dịch mũi, bù nước và đảm bảo dinh dưỡng đầy đủ. Viêm tiểu phế quản nặng có thể đe dọa tính mạng nếu không xử lý kịp thời.

5. Chẩn đoán viêm tiểu phế quản như thế nào?

Bác sĩ sẽ khám lâm sàng kết hợp nghe phổi để phát hiện tiếng rít, ran ẩm. Một số xét nghiệm có thể được chỉ định để xác định mức độ bệnh, gồm:

• X-quang phổi: đánh giá tình trạng giãn phế nang, ứ khí.

• Xét nghiệm test RSV nhanh: giúp xác định nguyên nhân virus.

• Đo SpO₂ (nồng độ oxy trong máu): phát hiện sớm tình trạng thiếu oxy.

• Công thức máu hoặc CRP: loại trừ viêm phổi do vi khuẩn.

Trong đa số trường hợp, viêm tiểu phế quản do virus nên không cần kháng sinh. Bác sĩ sẽ tập trung điều trị triệu chứng và hỗ trợ hô hấp.

6. Điều trị viêm tiểu phế quản: Không lạm dụng thuốc!

🔹 Nguyên tắc điều trị chung

• Điều trị chủ yếu là hỗ trợ và theo dõi sát.

• Không tự ý dùng kháng sinh, thuốc ho, thuốc xịt hen khi chưa có chỉ định.

• Đảm bảo đường thở thông thoáng, tránh bội nhiễm.

🔹 Các biện pháp điều trị thường áp dụng:

1. Giữ thông thoáng mũi họng:

   • Nhỏ nước muối sinh lý, hút dịch mũi bằng dụng cụ sạch.

   • Tránh để mũi tắc nghẽn, giúp trẻ bú và thở dễ hơn.

2. Đảm bảo đủ nước:

   • Cho trẻ bú mẹ nhiều hơn hoặc uống thêm nước ấm, Oresol.

   • Giúp làm loãng dịch đờm, dễ khạc ra.

3. Hạ sốt đúng cách:

   • Dùng Paracetamol liều phù hợp cân nặng khi sốt >38,5°C.

4. Hít ẩm, khí dung (theo chỉ định bác sĩ):

   • Giúp làm ẩm đường thở, giảm khò khè.

5. Theo dõi dấu hiệu nặng:

   • Nếu trẻ thở nhanh hơn, tím tái hoặc mệt lả, đưa đi viện ngay.

👉 Lưu ý: Dù triệu chứng thuyên giảm sau 5–7 ngày, trẻ vẫn có thể ho khò khè kéo dài 1–2 tuần. Cha mẹ nên kiên nhẫn, tránh tự dùng thuốc kháng sinh hay thuốc ho mạnh.

7. Cách chăm sóc trẻ bị viêm tiểu phế quản tại nhà

Chăm sóc đúng giúp trẻ phục hồi nhanh hơn và hạn chế tái phát:

1. Giữ ấm đường hô hấp:

   • Đặc biệt là vùng cổ, ngực và bàn chân.

   • Tránh gió lùa, điều hòa lạnh.

2. Vệ sinh mũi họng thường xuyên:

   • Nhỏ nước muối sinh lý 3–4 lần/ngày, hút dịch mũi khi cần.

3. Tăng cường dinh dưỡng:

   • Cho trẻ bú mẹ hoặc ăn cháo, súp loãng dễ nuốt.

   • Bổ sung vitamin C, kẽm giúp tăng miễn dịch.

4. Giữ môi trường sạch và ẩm:

   • Dùng máy tạo ẩm, lau bụi thường xuyên, tránh khói thuốc, mùi nồng.

5. Theo dõi nhịp thở, ăn uống, tiểu tiện:

   • Nếu trẻ bú kém, mệt mỏi, thở nhanh, phải đi khám lại sớm.

8. Phòng ngừa viêm tiểu phế quản tái phát ở trẻ

Sau khi khỏi bệnh, trẻ vẫn có thể tái nhiễm nếu gặp lại virus hoặc thời tiết lạnh, ẩm. Cha mẹ nên áp dụng các biện pháp sau để phòng tránh:

• Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, đặc biệt sau khi đi học, đi chơi.

• Hạn chế cho trẻ đến nơi đông người trong mùa dịch RSV.

• Tránh để trẻ tiếp xúc người đang ho, cảm cúm.

• Giữ nhà cửa thông thoáng, ấm áp.

• Tiêm chủng đầy đủ, đặc biệt là cúm, phế cầu, ho gà.

• Duy trì bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, giúp tăng miễn dịch tự nhiên.

9. Một số hiểu lầm phổ biến về viêm tiểu phế quản

Nhiều cha mẹ vẫn còn nhầm lẫn trong xử trí bệnh, dẫn đến kéo dài thời gian hồi phục. Dưới đây là những hiểu lầm thường gặp: