Thời tiết, bú nằm, nước vào tai, di truyền có gây viêm tai giữa?

Viêm tai giữa luôn nằm trong nhóm bệnh lý khiến cha mẹ hoang mang nhất vì diễn tiến nhanh, dễ tái phát và nhiều yếu tố tác động. Nhưng giữa rất nhiều lời truyền miệng như “trẻ bú nằm gây viêm tai “, “nước vào tai khi tắm khiến bé bị viêm”, hay “thời tiết lạnh là nguyên nhân chính”, điều gì thực sự đúng?

Bài viết này sẽ phân tích một cách rõ ràng và khoa học: di truyền – thời tiết – bú nằm – nước vào tai… liệu có thật sự gây VTG hay không, dựa trên cơ chế tai – mũi – họng và những gì đang thấy hàng ngày trong thực tế khám bệnh.

1. Yếu tố di truyền 

Nhưng điều này hoàn toàn đúng và còn là yếu tố đứng đầu trong các nguy cơ.

Nếu trong gia đình có bố mẹ, anh chị em ruột từng bị viêm tai giữa tái diễn, trẻ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn đáng kể. Lý do không phải vì vi khuẩn “di truyền”, mà vì cấu trúc tai – mũi – họng hoặc hệ miễn dịch bẩm sinh có xu hướng giống nhau.

Vì sao di truyền lại làm tăng nguy cơ ?

• Cấu trúc vòi nhĩ (ống thông mũi họng – tai giữa) có thể ngắn hơn hoặc dễ tắc như người thân trong gia đình.

• Niêm mạc mũi họng nhạy cảm, dễ phù nề khi viêm.

• Cơ địa dễ dị ứng, dẫn đến viêm mũi họng kéo dài → dễ lan lên tai giữa.

• Hệ miễn dịch yếu, phản ứng chậm với vi khuẩn, khiến viêm tai giữa khởi phát nhanh hơn.

Điều này lý giải tại sao có những trẻ “rất dễ bị viêm tai giữa”, dù chăm sóc tốt, ăn uống đầy đủ và rất ít tiếp xúc với môi trường bẩn.

Vậy nếu trẻ có yếu tố di truyền, cha mẹ cần làm gì?

• Theo dõi kỹ mỗi khi trẻ bị viêm mũi họng, vì đây là cửa ngõ gây viêm tai giữa.

• Không bỏ qua các dấu hiệu như quấy khóc, kéo tai, chảy dịch mũi kéo dài.

• Hạn chế tự dùng thuốc, nhất là thuốc co mạch kéo dài.

• Tái khám nếu trẻ viêm tái đi tái lại nhiều lần.

Yếu tố di truyền không thể thay đổi, nhưng nhận biết sớm giúp cha mẹ chủ động phòng ngừa và điều trị hiệu quả.

2. Nước vào tai khi tắm 

Đây là quan niệm phổ biến nhất nhưng hoàn toàn sai. Và lý do sai rất đơn giản: nước không thể đi vào tai giữa được.

Tai người gồm ba phần: tai ngoài – tai giữa – tai trong. Khi tắm, nước chỉ đọng ở vùng tai ngoài, và giữa tai ngoài với tai giữa luôn có màng nhĩ kín để ngăn cách.

Điều đó có nghĩa là:
👉 Nước không thể chui qua màng nhĩ để gây viêm tai giữa.
👉 Nếu trẻ viêm tai giữa sau khi tắm, đó chỉ là trùng hợp, không phải nguyên nhân – kết quả.

Khi nào nước vào tai mới đáng lo?

• Khi màng nhĩ bị thủng, thậm chí là lỗ nhỏ.

• Khi trẻ đang đặt ống thông khí tai giữa.

• Khi trẻ có bệnh lý tai ngoài như viêm ống tai ngoài.

Trong những trường hợp này, nước đi sâu vào tai ngoài có thể gây kích ứng hoặc nhiễm khuẩn, nhưng vẫn khác với viêm tai giữa.

Vậy tại sao nhiều cha mẹ vẫn nghĩ nước vào tai gây viêm?

Vì thời điểm trẻ tắm, tiếp xúc nước thường trùng với lúc trẻ:

• bị cảm lạnh,

• đi học nhà trẻ dễ lây bệnh,

• hoặc đang trong mùa viêm mũi họng bùng phát.

Viêm tai giữa khởi phát từ đường mũi họng, chứ không liên quan đến nước từ tai ngoài.

3. Yếu tố thời tiết 

Nhiều phụ huynh cho rằng “mùa lạnh làm trẻ viêm tai giữa nhiều hơn”. Điều này đúng, nhưng không phải vì lạnh lỗ tai hay gió lùa, mà vì:

— Mùa lạnh = mùa viêm mũi họng = mùa VTG

Viêm tai giữa không khởi phát độc lập. Nó luôn bắt đầu từ viêm mũi họng, bởi vì:

• Tai giữa thông với mũi họng bằng vòi nhĩ.

• Khi trẻ bị viêm mũi họng, vi khuẩn – dịch nhầy từ mũi họng có thể đi ngược lên tai giữa.

• Trẻ có cấu tạo vòi nhĩ ngắn và nằm ngang hơn người lớn → dịch trào lên dễ hơn.

Vì sao mùa lạnh khiến trẻ dễ viêm mũi họng?

• Vi khuẩn và virus phát triển mạnh.

• Trẻ dễ tiếp xúc nguồn bệnh tại lớp học.

• Trẻ ở trong phòng kín, điều hòa, nhiệt độ thay đổi liên tục.

• Niêm mạc mũi họng khô, sức đề kháng giảm.

Khi các yếu tố trên xảy ra, nguy cơ viêm tai giữa tăng lên rõ rệt, nhất là trẻ 1–5 tuổi.

4. Bú nằm có thật làm tăng nguy cơ viêm tai giữa?

Câu trả lời là có, nhưng không phải do tư thế khiến sữa “chảy vào tai”.

Thay vào đó, bú nằm làm tăng khả năng:

• Trào ngược sữa từ họng lên vùng mũi họng.

• Ứ đọng dịch ở vòm họng.

• Làm tắc vòi nhĩ, khiến vi khuẩn dễ di chuyển vào tai giữa.

Thực tế ghi nhận:

Trẻ bú bình ở tư thế nằm ngang bị viêm tai giữa nhiều hơn trẻ bú mẹ hoặc bú bình ở tư thế nâng đầu.

Cách giảm nguy cơ viêm tai giữa khi bú:

• Luôn nâng đầu bé 30–45 độ khi bú.

• Tránh để trẻ ngậm bình tự bú.

• Sau bú, để trẻ ợ hơi.

• Hạn chế cho bú khi trẻ đang nghẹt mũi nặng.

5. Các yếu tố khác thường bị hiểu nhầm là gây viêm tai giữa

Ngoài các quan niệm chính trên, nhiều cha mẹ vẫn nhầm lẫn với các nguyên nhân sau.

5.1.  Đi máy bay gây viêm tai giữa? – Không phải, nhưng có thể gây đau tai

Sự thay đổi áp suất trong cabin máy bay có thể khiến trẻ đau tai, ù tai, khó chịu. Nhưng:

👉 Không làm trẻ viêm tai giữa.
👉 Chỉ làm rõ triệu chứng nếu trẻ đã có sẵn viêm mũi họng hoặc viêm tai giữa.

5.2. Gội đầu không sấy khô gây tai giữa bị viêm?

Không!
Cái ẩm chỉ ảnh hưởng vùng tai ngoài hoặc làm trẻ dễ cảm lạnh, chứ không liên quan trực tiếp đến tai giữa.

5.3. Dùng tăm bông nhiều gây tai giữa bị viêm ?

Tăm bông gây:

• tổn thương ống tai,

• viêm tai ngoài,

• đẩy ráy vào sâu.

Nhưng nó không làm VTG, vì vẫn chưa thể vượt qua màng nhĩ.

6. Vậy rốt cuộc viêm tai giữa đến từ đâu? Cơ chế thật sự

Tất cả các phân tích trên đều dẫn về một kết luận chung:

👉 Viêm tai giữa KHÔNG đến từ tai – mà đến từ mũi họng.
👉 Cơ chế chính: Viêm mũi họng → tắc vòi nhĩ → dịch ứ → vi khuẩn phát triển → viêm tai giữa.

Những trẻ sau dễ mắc bệnh hơn:

• Trẻ đi nhà trẻ.

• Trẻ chảy mũi kéo dài.

• Trẻ có cơ địa dị ứng.

• Trẻ hở hàm ếch hoặc bất thường cấu trúc tai – mũi – họng.

• Trẻ có yếu tố di truyền trong gia đình.

Nhận biết cơ chế này giúp cha mẹ không còn lo lắng sai hướng, như bịt tai khi tắm hay kiêng gội đầu, mà tập trung đúng trọng tâm: kiểm soát viêm mũi họng.

7. Làm gì để hạn chế tái phát?

Không thể tránh 100%, nhưng cha mẹ có thể giảm nguy cơ rõ rệt nếu thực hiện đúng:

7.1. Giữ mũi họng thông thoáng

• Vệ sinh mũi bằng nước muối.

• Hút mũi đúng kỹ thuật khi trẻ quá nhiều dịch.

• Điều trị sớm các đợt viêm mũi họng.

7.2. Hạn chế cho trẻ nằm bú

• Nâng đầu bé khi bú bình.

• Không để trẻ tự bú khi đang nằm ngang.

7.3. Tránh môi trường khói bụi, thuốc lá, điều hòa lạnh sâu

7.4. Theo dõi sớm các dấu hiệu cảnh báo

• Trẻ quấy khóc, đau tai.

• Kéo tai liên tục.

• Chảy dịch tai.

• Nghe kém, không phản ứng với âm thanh.

• Sốt kéo dài.

7.5. Tái khám sau mỗi đợt viêm mũi họng nặng

Điều này đặc biệt quan trọng đối với trẻ có yếu tố di truyền.

8. Kết luận:

Khi hiểu đúng những điều này, cha mẹ sẽ bớt lo lắng, tránh những kiêng khem không cần thiết và biết tập trung vào hướng phòng ngừa chính xác nhất: bảo vệ mũi họng để hạn chế tối đa nguy cơ viêm tai giữa.

____________

HỆ THỐNG PHÒNG KHÁM MEDASSIS CLINIC
📍Cơ sở 1: PHÒNG KHÁM TAI MŨI HỌNG MEDASSIS – Dr. Đạt
🏥 Địa chỉ: 212 – Nguyễn Huy Tưởng, Thanh Xuân, Hà Nội
☎️Hotline: 0988 669 212

📍Cơ sở 2: PHÒNG KHÁM TAI MŨI HỌNG CHUYÊN SÂU – MedAssis | Vinmec Smartcity
🏥Địa chỉ: Lô đất ký hiệu F2-CCTP3, KĐT mới Tây Mỗ – Đại Mỗ – Vinhomes Park, Đ.Tây Mỗ, P. Tây Mỗ, Q. Nam Từ Liêm, TP. Hà Nội
☎️Hotline: 024 32085678

⏰Thời gian làm việc: 8h00 – 20h00
🌐Website: http://medassisclinic.vn

#phongkhamtaimuihongmedassis #phongkhamtaimuihong #medassis #medassisclinic #chamsoctaimuihong