Vì sao mùa lạnh là “cao điểm” viêm phế quản ở trẻ?

Viêm phế quản là một trong những bệnh lý hô hấp phổ biến nhất ở trẻ nhỏ, đặc biệt khi thời tiết chuyển lạnh. Nhiều cha mẹ chia sẻ rằng, cứ mỗi mùa đông đến là con lại ho sặc sụa, khò khè, thậm chí phải nhập viện vì viêm phế quản tái phát. Tình trạng này không chỉ khiến trẻ mệt mỏi, mất ngủ, biếng ăn mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của cơ thể.

Điều đáng nói là, bệnh thường có xu hướng bùng phát mạnh vào mùa lạnh – thời điểm mà virus, vi khuẩn phát triển mạnh, trong khi sức đề kháng của trẻ lại yếu đi rõ rệt. Vậy vì sao trẻ lại dễ mắc viêm phế quản hơn khi trời lạnh, và cha mẹ cần làm gì để phòng ngừa, bảo vệ đường hô hấp cho con? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.

1. Viêm phế quản –  Nỗi lo tái phát của cha mẹ mỗi mùa lạnh

>Viêm phế quản là một trong những bệnh lý đường hô hấp mà hầu như đứa trẻ nào cũng từng mắc phải, đặc biệt là khi thời tiết trở lạnh.                              Không ít phụ huynh than phiền rằng: “Cứ đến mùa đông là con lại ho sụ sụ, khò khè, viêm phế quản suốt không dứt.”[/caption]

Tình trạng này không chỉ gây mệt mỏi, mất ngủ cho trẻ mà còn khiến cha mẹ lo lắng vì bệnh dễ tái đi tái lại, ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe hô hấp.

Theo thống kê của các chuyên khoa hô hấp,  tỷ lệ trẻ nhập viện do viêm phế quản tăng gấp đôi vào mùa lạnh, chủ yếu là do sự kết hợp của nhiều yếu tố: thời tiết, hệ miễn dịch yếu, virus sinh sôi mạnh và môi trường sống kém thông thoáng.

2. Nguyên nhân khiến trẻ dễ bị viêm phế quản khi trời lạnh

2.1. Virus và vi khuẩn phát triển mạnh trong không khí lạnh

Không khí lạnh và ẩm là điều kiện lý tưởng cho các loại virus, vi khuẩn gây viêm phế quản phát triển.
Những tác nhân thường gặp bao gồm:

                                                Virus cúm A, cúm B, RSV, Adenovirus, Rhinovirus,…

• Vi khuẩn Mycoplasma pneumoniae, Chlamydia pneumoniae hoặc vi khuẩn ho gà.

Các loại virus này lây lan nhanh qua giọt bắn khi trẻ hắt hơi, ho hoặc nói chuyện gần nhau. Môi trường lạnh khiến trẻ dễ hít phải không khí khô, làm niêm mạc đường thở bị tổn thương, giảm khả năng lọc và loại bỏ tác nhân gây bệnh — từ đó tạo điều kiện để viêm phế quản khởi phát và tiến triển nặng hơn.

2.2. Sức đề kháng của trẻ suy giảm vào mùa lạnh

Cơ thể trẻ em chưa hoàn thiện hoàn toàn hệ miễn dịch. Khi thời tiết lạnh, nhiệt độ xuống thấp khiến mạch máu co lại, lưu thông kém, dẫn đến hệ miễn dịch hoạt động yếu hơn bình thường.
Đây chính là “cơ hội vàng” cho virus và vi khuẩn tấn công.

Nếu trẻ vừa bị cảm lạnh, vừa hít phải khói bụi hoặc sống trong môi trường ô nhiễm thì viêm phế quản càng dễ xảy ra, kéo dài dai dẳng và tái phát nhiều lần.

2.3. Không khí khô làm tổn thương niêm mạc hô hấp

Không khí lạnh thường rất khô. Khi trẻ hít phải luồng khí khô, niêm mạc mũi và họng bị khô rát, mất khả năng bảo vệ tự nhiên. Điều này khiến lớp lông chuyển trong phế quản (có nhiệm vụ đẩy bụi và vi khuẩn ra ngoài) hoạt động kém hiệu quả, tạo điều kiện cho virus xâm nhập sâu hơn.
>Nếu kéo dài, trẻ không chỉ bị viêm phế quản cấp tính mà còn có nguy cơ chuyển sang viêm phế quản mạn tính

2.4. Trẻ dễ bị nhiễm lạnh do cha mẹ giữ ấm sai cách

Nhiều cha mẹ nghĩ rằng “càng mặc ấm càng tốt”, nên thường quấn bé quá nhiều lớp hoặc đóng kín cửa phòng. Tuy nhiên, điều này khiến trẻ dễ đổ mồ hôi ngấm ngược, làm cơ thể nhiễm lạnh và viêm phế quản tái phát.
Trường hợp khác, khi thời tiết thay đổi đột ngột, cha mẹ chưa kịp điều chỉnh trang phục, trẻ rất dễ bị cảm lạnh – yếu tố khởi phát viêm đường hô hấp dưới.

2.5. Môi trường sống ô nhiễm và khói thuốc lá

-Khói thuốc, bụi mịn, mùi hương nhân tạo hoặc không khí ẩm mốc đều là “kẻ thù” của hệ hô hấp non yếu.
Những yếu tố này làm niêm mạc phế quản bị kích ứng, viêm nhiễm và tăng nguy cơ bội nhiễm. Nếu sống trong môi trường như vậy lâu ngày, trẻ rất dễ bị viêm phế quản mạn tính và giảm khả năng miễn dịch tự nhiên.

3.  Dấu hiệu nhận biết viêm phế quản ở trẻ

Cha mẹ nên quan sát kỹ các biểu hiện dưới đây — vì đó là dấu hiệu sớm giúp phát hiện viêm phế quản để điều trị kịp thời:

• Ho: Ban đầu ho khan, sau đó ho có đờm, ho theo cơn, đặc biệt về đêm.

• Khò khè, thở rít: Do lòng phế quản bị hẹp, ứ đờm hoặc co thắt.

• Sốt nhẹ đến sốt cao, có thể từng cơn hoặc liên tục.

• Tiết đờm nhiều, màu trắng, vàng hoặc xanh.

• Sổ mũi, nghẹt mũi, thở nhanh, mệt mỏi, biếng ăn, nôn trớ.

Nếu không điều trị kịp thời, viêm phế quản có thể chuyển nặng thành viêm phổi, ảnh hưởng nghiêm trọng đến phổi và sức khỏe lâu dài của trẻ.

4. Cách điều trị viêm phế quản cho trẻ trong mùa lạnh

4.1. Điều trị theo nguyên nhân

• Viêm phế quản do virus: Chủ yếu điều trị hỗ trợ, giảm triệu chứng và tăng cường miễn dịch.

• Viêm phế quản do vi khuẩn: Cần sử dụng kháng sinh theo chỉ định của bác sĩ.

Tuyệt đối không tự ý cho trẻ dùng kháng sinh khi chưa có chỉ định, vì dễ gây kháng thuốc và rối loạn hệ vi sinh đường ruột.

4.2. Chăm sóc hỗ trợ tại nhà

• Vệ sinh mũi họng bằng dung dịch nước muối sinh lý NaCl 0.9%, giúp làm sạch đường thở, loại bỏ dịch nhầy.

• Giữ ấm cơ thể, đặc biệt là cổ, ngực, bàn chân.

• Cho trẻ uống nhiều nước ấm, giúp hạ sốt, làm loãng đờm và giảm ho.

• Chườm ấm, hạ sốt đúng cách: Khi nhiệt độ trên 38,5°C, có thể dùng Paracetamol theo hướng dẫn của bác sĩ.

• Không tự ý phối hợp nhiều loại thuốc ho vì có thể gây ức chế trung tâm ho hoặc làm đờm ứ lại.

4.3. Sử dụng mật ong giảm ho an toàn (với trẻ trên 1 tuổi)

Mật ong có tính kháng khuẩn, kháng virus, giúp làm dịu niêm mạc họng. Cha mẹ có thể pha 1–2 thìa mật ong với nước ấm cho trẻ uống, hoặc kết hợp với chanh để giảm ngứa họng.

4.4. Chế độ dinh dưỡng giúp trẻ nhanh hồi phục

• Ăn nhạt, tránh thức ăn nhiều muối vì có thể làm tăng viêm.

• Chọn thực phẩm dễ tiêu: Cháo, súp, sữa chua, sinh tố,…

• Bổ sung vitamin A, C, E, kẽm, selen từ rau củ và trái cây tươi.

• Chia nhỏ bữa ăn: Giúp trẻ không bị nôn trớ, giảm mệt khi ăn.

• Tránh thực phẩm kích thích như nước có ga, bánh kẹo ngọt, đồ chiên rán, cay nóng, trái cây chua chát.

5. Cách phòng ngừa viêm phế quản cho trẻ vào mùa lạnh

5.1. Giữ ấm đúng cách

• Mặc quần áo vừa đủ ấm, tránh bí bách, mồ hôi thấm ngược.

• Giữ ấm vùng cổ, ngực, bàn chân.

• Không để trẻ ngồi điều hòa quá lâu hoặc tắm nước lạnh.

5.2. Giữ môi trường sống trong lành

• Mở cửa sổ vào buổi sáng để lưu thông không khí.

• Hạn chế cho trẻ tiếp xúc với khói thuốc, bụi bẩn, lông vật nuôi.

• Vệ sinh nhà cửa, máy lạnh, quạt thường xuyên để tránh vi khuẩn tích tụ.

5.3. Nâng cao sức đề kháng

Cho trẻ ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng. Bổ sung thêm các vi chất như kẽm, vitamin C và vitamin D. Những dưỡng chất này giúp tăng sức đề kháng và hỗ trợ hệ miễn dịch. Duy trì thói quen ngủ sớm và ngủ đủ giấc mỗi ngày. Khuyến khích trẻ vận động nhẹ nhàng để tăng cường thể lực. Cho trẻ tiêm đầy đủ các loại vắc-xin phòng bệnh hô hấp như cúm, ho gà, phế cầu và RSV nếu có. Việc này đặc biệt quan trọng trong những tháng lạnh và ẩm cao điểm.

5.4. Hạn chế lây nhiễm chéo

Khi có người bị cảm cúm trong gia đình, cần:

• Cho trẻ đeo khẩu trang, rửa tay bằng xà phòng.

• Không dùng chung khăn mặt, ly uống nước.

• Vệ sinh đồ chơi, vật dụng cá nhân bằng dung dịch sát khuẩn an toàn.

5.5. Theo dõi sức khỏe định kỳ

-Thăm khám tai – mũi – họng định kỳ giúp bác sĩ theo dõi tình trạng đường hô hấp và phát hiện sớm nếu trẻ có dấu hiệu viêm tái phát. Việc điều trị sớm giúp ngăn ngừa các biến chứng như viêm phổi, hen phế quản hoặc viêm tai giữa.

6. Bổ sung kẽm và vi chất – chìa khóa giúp phòng viêm phế quản hiệu quả

-Nhiều nghiên cứu cho thấy trẻ bị thiếu kẽm thường có hệ miễn dịch yếu, dễ mắc các bệnh hô hấp, đặc biệt là viêm phế quản.
Cha mẹ có thể bổ sung kẽm qua thực phẩm như:

• Hải sản (hàu, tôm, cua)

• Thịt đỏ, trứng, sữa chua, ngũ cốc nguyên cám

• Rau xanh đậm, các loại hạt (bí đỏ, hạnh nhân)

Nếu bác sĩ khuyến nghị dùng thêm thực phẩm chức năng bổ sung kẽm, hãy chọn sản phẩm có nguồn gốc tự nhiên, dễ hấp thu, không pha tạp và không dùng đồng thời nhiều loại. Việc bổ sung nên được duy trì ổn định, không thay đổi liên tục để tránh rối loạn hấp thu.

Tóm lại

– phế quản ở trẻ em thường bùng phát mạnh khi thời tiết lạnh do virus phát triển nhanh, sức đề kháng yếu và môi trường dễ ô nhiễm. Cha mẹ cần chú ý giữ ấm đúng cách, tăng cường dinh dưỡng và vệ sinh mũi họng thường xuyên cho trẻ. Khi có dấu hiệu bất thường, hãy đưa trẻ đi khám sớm để được tư vấn và điều trị kịp thời, tránh biến chứng nặng nề.

____________________