Hút đờm là cụm từ khiến nhiều cha mẹ nghĩ rằng đây là cách nhanh nhất để giúp trẻ bớt ho, khò khè và dễ thở hơn. Khi thấy con khó chịu, thở rít, ho kéo dài về đêm, nhiều phụ huynh lập tức tìm đến biện pháp xông hơi hay hút đờm tại nhà với hy vọng làm sạch đường thở cho bé. Tuy nhiên, liệu việc xông – hút đờm có thực sự cần thiết cho mọi trường hợp? Có gây tổn thương niêm mạc mũi họng hay khiến bệnh của trẻ nặng hơn không?

Bài viết dưới đây sẽ giúp cha mẹ hiểu rõ khi nào nên hút đờm, khi nào tuyệt đối không nên, và cách xử trí đúng – an toàn – khoa học khi trẻ ho nhiều, khò khè kéo dài.

1. Vì sao trẻ ho nhiều, khò khè kéo dài?

Không phải mọi âm thanh “khụt khịt – khò khè” ở trẻ đều là dấu hiệu ứ đọng đờm. Trước khi nghĩ đến hút đờm, cha mẹ cần biết nguyên nhân thực sự khiến trẻ khó chịu.

1.1. Niêm mạc đường thở của trẻ còn yếu

Trẻ dưới 5 tuổi có đường thở rất nhỏ, chỉ cần phù nề nhẹ do viêm cũng khiến bé:

• Thở rít

• Khò khè

• Ngủ ngáy

• Khó bú, bỏ bú

Điều này làm nhiều phụ huynh nghĩ bé “đầy đờm”, nhưng thực tế đôi khi hầu như không có dịch để hút.

1.2. Trẻ nhiễm virus đường hô hấp

Cảm lạnh, cúm, RSV, adenovirus… khiến trẻ ho và tiết dịch nhiều. Tuy nhiên, với virus, dịch thường loãng, cơ thể sẽ tự tống ra bằng:

• Ho

• Hắt hơi

• Sổ mũi

Việc hút đờm lúc này có thể gây trầy xước, chảy máu mũi, khiến niêm mạc phù nề hơn và làm bé khó thở hơn.

1.3. Trào ngược dạ dày

Một số trẻ khò khè tái đi tái lại do acid dạ dày trào ngược, không liên quan đến đờm. Hút đờm trong trường hợp này gần như không mang lại hiệu quả.

1.4. Viêm tiểu phế quản – hen – viêm phổi

Những bệnh lý này gây hẹp đường thở từ bên trong nên trẻ thở rít, khò khè, nhưng rất ít dịch để hút ra, thậm chí gần như không có.

2. Trẻ ho nhiều, khò khè: có nên xông không?

Xông hơi, xông tinh dầu hay xông thảo dược là cách nhiều gia đình lựa chọn. Tuy nhiên, các chuyên gia Tai Mũi Họng luôn cảnh báo:

❌ 2.1. Không xông tinh dầu cho trẻ dưới 2 tuổi

Xông tinh dầu (bạc hà, tràm, khuynh diệp…) có thể gây:

• Kích ứng niêm mạc mũi

• Co thắt đường thở

• Tăng tiết dịch

Dẫn đến ho nhiều hơn.

⚠️ 2.2.  Xông thảo dược sai cách gây bỏng đường hô hấp

Nhiều phụ huynh xông nước nóng hoặc xông lá (gừng, xả, tía tô…), khiến:

• Hơi nóng làm phù nề niêm mạc

• Trẻ dễ bỏng hơi nóng

• Nhiệt độ cao gây co thắt thanh quản

Thực tế, xông thảo dược không giúp long đờm như mong muốn.

✔️ 2.3. Cách xông an toàn và có cơ sở khoa học

Nếu muốn hỗ trợ đường thở:

• Chỉ dùng máy xông khí dung theo toa bác sĩ

• Không tự pha thuốc, không xông tinh dầu

• Không xông khi trẻ đang khó thở

Khí dung đúng chỉ định có thể giúp giảm viêm, giảm phù nề, từ đó trẻ khò khè ít lại.

3. Có nên hút đờm cho trẻ khi ho nhiều, khò khè?

Đây là câu hỏi rất nhiều phụ huynh quan tâm. Câu trả lời là: Không phải lúc nào cũng hút đờm.

3.1. Khi nào NÊN hút đờm?

Hút đờm chỉ nên thực hiện khi trẻ có:

• Nghẹt mũi nhiều, không thở được

• Trẻ sinh non có phản xạ ho yếu

• Trẻ đàm quá đặc, tự khạc không nổi

• Trẻ nôn ói do đờm chảy xuống họng

• Trẻ bú kém vì mũi – họng chứa nhiều dịch

Lưu ý quan trọng:

Hút đờm chỉ thực sự hiệu quả khi trẻ có dịch đặc, nhiều, còn nếu khò khè do phù nề hay hẹp đường thở thì càng hút càng sưng – càng khó thở.

3.2. Khi nào KHÔNG NÊN hút đờm?

Cha mẹ cần tuyệt đối tránh hút đờm khi trẻ thuộc nhóm sau:

❌ Khò khè nhưng không có dịch

Âm khò khè do đường thở hẹp, không liên quan đến đờm.

❌ Trẻ đang viêm cấp tính, niêm mạc phù nề

Hút đờm lúc này khiến:

• Niêm mạc tổn thương

• Chảy máu mũi

• Viêm nặng hơn

❌ Trẻ có bệnh về máu, dễ chảy máu mũi

Việc hút đờm sẽ làm bé đau, tăng nguy cơ xuất huyết.

❌ Hút đờm nhiều lần trong ngày

Lạm dụng có thể gây:

• Tổn thương mũi – họng

• Sẹo niêm mạc

• Mất khả năng lọc bụi tự nhiên

4.Lưu ý quan trọng khi hút đờm trong cổ họng cho trẻ

Khi cần hút đờm cho bé, cha mẹ phải đặc biệt cẩn trọng để tránh gây tổn thương hay làm tình trạng hô hấp của trẻ nặng hơn. Một số điểm cần lưu ý gồm:

• Không tự ý hút đờm khi chưa được bác sĩ hướng dẫn cụ thể. Mỗi trẻ có cấu trúc đường thở khác nhau, vì vậy việc hút sai cách có thể gây trầy xước, chảy máu hoặc kích ứng niêm mạc.

• Tuyệt đối không dùng miệng để hút đờm cho trẻ. Vi khuẩn từ khoang miệng người lớn có thể truyền sang bé, trong khi hệ miễn dịch của trẻ còn yếu, dễ làm bệnh nặng hơn. Thay vào đó, hãy dùng dụng cụ hút đờm chuyên dụng, có kích thước phù hợp với tuổi và kích thước mũi – họng của trẻ.

• Nên nhỏ vài giọt nước muối sinh lý trước khi hút. Điều này giúp làm loãng đờm, giúp quá trình hút nhẹ nhàng hơn. Khi thực hiện, cha mẹ nên kê cao đầu bé và hút từng bên để hạn chế nguy cơ bé bị sặc.

• Tránh hút đờm quá nhiều lần trong ngày. Tần suất phù hợp là khoảng 2–3 lần mỗi ngày. Hút quá thường xuyên có thể làm tổn thương niêm mạc mũi – họng, khiến trẻ đau rát và tăng nguy cơ viêm.

• Không hút đờm ngay sau khi trẻ ăn. Việc can thiệp lúc bé vừa no dễ gây nôn trớ. Thời điểm an toàn nhất để hút đờm là khoảng 30 phút sau bữa ăn.

• Dụng cụ hút đờm phải được vệ sinh sạch sẽ trước khi dùng, và không sử dụng chung giữa các trẻ. Điều này giúp hạn chế nhiễm khuẩn và ngăn ngừa lây nhiễm chéo.

5. Hút đờm đúng cách: cha mẹ cần biết

Nếu trẻ thật sự cần hút đờm, hãy lưu ý:

5.1. Hút đờm ở đâu an toàn nhất?

• Tại phòng khám Tai Mũi Họng

• Bệnh viện

• Do kỹ thuật viên hoặc bác sĩ thực hiện

5.2. Không dùng các dụng cụ sau để hút đờm tại nhà

• Máy hút mini không có van an toàn

• Dụng cụ tự chế

• Dùng miệng hút trực tiếp

Điều này rất nguy hiểm, có thể lây nhiễm virus từ trẻ sang người lớn và ngược lại.

5.3. Sau hút đờm cần chăm sóc gì?

• Nhỏ nước muối sinh lý 2–3 lần/ngày

• Giữ ẩm không khí trong phòng

• Cho trẻ uống đủ nước để loãng đờm

• Hạn chế cho bé la khóc, la hét

6. Một số cách làm sạch đờm cho bé

Ngoài việc hút đờm trong cổ họng cho bé, các bậc phụ huynh có thể thực hiện một số cách làm sạch đờm khác cho con, chẳng hạn như:

Cho trẻ bú nhiều hơn để làm loãng dịch đờm

– Bổ sung đủ chất lỏng cho trẻ: Nếu trẻ dưới 6 tháng tuổi, mẹ nên cho con bú nhiều lần. Nếu trẻ trên 6 tháng tuổi và đã uống nước được thì nên cho trẻ uống thêm nước mỗi ngày.

– Vỗ rung cho trẻ: Mẹ khum bàn tay lại và nhẹ nhàng vỗ vào lưng trẻ, đây cũng là cách giúp long đờm hiệu quả cho trẻ.

– Đảm bảo môi trường ở của trẻ luôn sạch sẽ, giảm thiểu tác nhân gây bệnh.

– Giữ ấm cơ thể trẻ, nhất là khi trời lạnh.

– Nêu không khí trong phòng quá khô, mẹ có thể sử dụng máy tạo độ ẩm trong phòng để giúp trẻ cảm thấy dễ chịu và loãng đờm hiệu quả.

– Mát xa cho trẻ: Nên mát xa vùng sau lưng, lòng bàn chân, khuỷu tay cho trẻ để giúp làm ấm cơ thể, loãng đờm và giảm tiết đờm trong cổ họng.

Kết luận

Không phải trẻ ho nhiều, khò khè là cần xông hay hút đờm. Việc hút đờm chỉ phù hợp trong một số trường hợp có dịch đặc – nhiều – gây tắc nghẽn, còn lại phần lớn trẻ khò khè do niêm mạc phù nề, hẹp đường thở, viêm do virus, và việc hút đờm có thể gây hại nhiều hơn lợi.

Cha mẹ hãy quan sát kỹ, tránh lạm dụng các biện pháp không cần thiết và đưa trẻ đi khám sớm khi có dấu hiệu bất thường. Sự thận trọng đúng lúc giúp trẻ phục hồi nhanh và an toàn hơn.