Rối loạn miễn dịch ở trẻ: Dấu hiệu, nguyên nhân và cách phân biệt với ốm vặt

Rối loạn miễn dịch là nỗi lo của nhiều bậc phụ huynh khi thấy con mình thường xuyên ốm với các bệnh như cảm lạnh, viêm họng, viêm tai giữa. Thậm chí, trẻ có thể bị viêm phổi tái đi tái lại. Thực tế, ở lứa tuổi mầm non, trẻ có thể mắc từ 6–8 đợt nhiễm trùng đường hô hấp mỗi năm. Nguyên nhân là do hệ miễn dịch chưa trưởng thành. Đây được xem là hiện tượng bình thường. Nó cũng là một phần trong quá trình “tập luyện” để hệ miễn dịch học cách tự bảo vệ cơ thể.

Tuy nhiên, nếu trẻ mắc bệnh quá thường xuyên, bệnh kéo dài, khó điều trị hoặc kèm theo các triệu chứng bất thường khác, cha mẹ cần cảnh giác. Đây có thể là dấu hiệu cảnh báo rối loạn miễn dịch. Tình trạng này ngày càng được quan tâm trong lĩnh vực nhi khoa.

Vậy làm sao để phân biệt trẻ chỉ “ốm vặt” thông thường với trẻ có nguy cơ rối loạn miễn dịch? Bài viết này sẽ giúp cha mẹ hiểu rõ:

• Thế nào là ốm vặt trong giới hạn bình thường.

• Khái niệm và các dạng rối loạn miễn dịch ở trẻ.

• Dấu hiệu nhận biết và nguyên nhân.

• Cách phân biệt hai tình trạng.

• Phương pháp phòng ngừa và chăm sóc để trẻ phát triển khỏe mạnh.

Trẻ hay ốm vặt thông thường là gì?

Ở trẻ nhỏ, hệ miễn dịch còn non nớt. Khả năng sản xuất kháng thể chưa hoàn thiện. Khi tiếp xúc với môi trường mới, đặc biệt là đi nhà trẻ, trẻ dễ mắc các bệnh nhiễm trùng như:

• Cảm lạnh, viêm họng, viêm mũi xoang .

• Viêm tai giữa, viêm phế quản nhẹ.

• Nhiễm trùng tiêu hóa do virus.

Một số đặc điểm giúp phân biệt ốm vặt thông thường với bệnh lý nghiêm trọng:

• Trẻ có thể mắc 6–8 đợt bệnh/năm, nhưng hầu hết tự khỏi sau 7–10 ngày. Hoặc trẻ đáp ứng tốt với điều trị cơ bản.

• Trẻ vẫn phát triển thể chất bình thường. Cân nặng và chiều cao đều đạt chuẩn.

• Sau mỗi lần bệnh, trẻ hồi phục hoàn toàn. Không để lại di chứng.

• Không có biểu hiện nhiễm trùng bất thường hoặc bệnh lý lạ.

👉 Như vậy, việc trẻ thường xuyên bị ho, sổ mũi, sốt nhẹ trong giai đoạn đầu đời không đồng nghĩa với rối loạn miễn dịch.

Rối loạn hệ miễn dịch ở trẻ là gì?

Hệ miễn dịch là “lá chắn thép” bảo vệ trẻ trước sự tấn công của vi khuẩn, virus, ký sinh trùng và các tác nhân có hại. Khi hệ miễn dịch hoạt động bình thường, trẻ ít mắc bệnh. Nếu mắc, trẻ cũng hồi phục nhanh.

Rối loạn miễn dịch xảy ra khi hệ miễn dịch hoạt động bất thường. Tình trạng này có thể là suy yếu (không đủ khả năng bảo vệ) hoặc quá mức (tấn công nhầm tế bào khỏe mạnh).

Các dạng rối loạn miễn dịch thường gặp ở trẻ:

1. Suy giảm miễn dịch nguyên phát (bẩm sinh): Do đột biến gen, xuất hiện sớm. Tình trạng này gây nhiễm trùng nặng và tái phát nhiều lần.

2.Suy giảm miễn dịch thứ phát (mắc phải): Do bệnh lý như ung thư, HIV, nhiễm virus kéo dài. Nguyên nhân cũng có thể do suy dinh dưỡng hoặc thuốc ức chế miễn dịch.

Suy giảm miễn dịch thứ phát gây nên những bệnh nhiễm trùng nguy hiểm

3.Bệnh tự miễn: Hệ miễn dịch nhầm lẫn và tấn công tế bào cơ thể. Một số bệnh điển hình là viêm khớp dạng thấp thiếu niên, lupus ban đỏ hệ thống.

4.Dị ứng: Là phản ứng quá mức với các tác nhân vô hại như phấn hoa, bụi hoặc thức ăn.

Dấu hiệu cảnh báo rối loạn miễn dịch ở trẻ

Các tổ chức y tế quốc tế, trong đó có Jeffrey Modell Foundation, đã đưa ra 10 dấu hiệu cảnh báo suy giảm miễn dịch:

• Trẻ bị nhiễm trùng tai ≥ 4 lần/năm.

• Viêm xoang ≥ 2 lần/năm, nặng hoặc kéo dài.

• Dùng kháng sinh > 2 tháng nhưng ít hiệu quả.

• Viêm phổi ≥ 2 lần/năm.

• Chậm tăng cân, chậm phát triển so với lứa tuổi.

• Nhiễm trùng sâu hoặc bất thường như áp xe gan, áp xe phổi.

• Nhiễm nấm da, nấm miệng tái phát và khó điều trị.

• Phải dùng kháng sinh đường tĩnh mạch để kiểm soát nhiễm trùng.

• Nhiễm trùng do vi khuẩn hoặc virus “cơ hội” hiếm gặp.

• Có tiền sử gia đình mắc rối loạn miễn dịch.

Ngoài ra, một số triệu chứng khác cũng cần lưu ý:

• Sốt kéo dài không rõ nguyên nhân.

• Tiêu chảy mạn tính.

• Thiếu máu, sưng hạch bạch huyết.

• Các bệnh da mạn tính: chàm, viêm da cơ địa.

👉 Nếu trẻ có ≥ 2 trong số các dấu hiệu trên, cha mẹ cần đưa trẻ đi khám chuyên khoa miễn dịch – dị ứng.

Nguyên nhân gây rối loạn miễn dịch ở trẻ

• Yếu tố di truyền: Trẻ có bố mẹ hoặc người thân mắc bệnh tự miễn hay miễn dịch yếu sẽ có nguy cơ cao.

• Nhiễm trùng nặng: Virus HIV, EBV, vi khuẩn lao hoặc ký sinh trùng có thể làm suy yếu miễn dịch.

• Môi trường sống: Khói thuốc lá, hóa chất độc hại và ô nhiễm không khí ảnh hưởng tiêu cực đến hệ miễn dịch.

• Dinh dưỡng kém: Thiếu vitamin A, D, kẽm, sắt khiến sức đề kháng suy giảm.

• Stress kéo dài: Áp lực học tập hoặc sang chấn tâm lý cũng làm giảm hoạt động miễn dịch.

So sánh: Trẻ hay ốm vặt thông thường và rối loạn miễn dịch

Khi nào cần đưa trẻ đi khám?

Cha mẹ nên đưa trẻ đi khám nếu:

• Trẻ mắc nhiễm trùng nặng hoặc tái phát nhiều lần.

• Bệnh không cải thiện dù đã điều trị đúng phác đồ.

• Trẻ có dấu hiệu chậm tăng trưởng.

• Xuất hiện bệnh nhiễm trùng bất thường, hiếm gặp.

• Gia đình có tiền sử bệnh miễn dịch.

Bác sĩ sẽ chỉ định các xét nghiệm cần thiết như:

• Xét nghiệm máu tổng quát.

• Định lượng globulin miễn dịch.

• Test chức năng bạch cầu.

• Giải mã gen trong trường hợp nghi ngờ suy giảm miễn dịch nguyên phát.

Phòng tránh rối loạn miễn dịch ở trẻ

Để hỗ trợ hệ miễn dịch khỏe mạnh, cha mẹ có thể áp dụng các biện pháp sau:

1. Tiêm phòng đầy đủ: Giúp phòng các bệnh nguy hiểm như cúm, phế cầu, sởi, thủy đậu.

2. Dinh dưỡng cân đối: Tăng cường rau xanh, hoa quả, thực phẩm giàu protein. Đồng thời bổ sung đủ vitamin D, kẽm, selen.

3. Vệ sinh tốt: Rửa tay thường xuyên, giữ môi trường trong lành và tránh khói thuốc.

4. Tăng cường vận động và giấc ngủ: Cho trẻ hoạt động ngoài trời, ngủ đủ giấc mỗi ngày.

5. Quản lý stress: Tạo môi trường học tập và vui chơi thoải mái, tránh áp lực.

6. Khám sức khỏe định kỳ: Giúp phát hiện sớm bất thường và can thiệp kịp thời.

Kết luận

Trẻ nhỏ hay ốm vặt là hiện tượng phổ biến. Nguyên nhân thường do hệ miễn dịch đang hoàn thiện. Tuy nhiên, nếu trẻ mắc bệnh quá thường xuyên, kéo dài, nặng nề và khó điều trị, cha mẹ cần nghĩ đến khả năng rối loạn miễn dịch. Việc phân biệt sớm sẽ giúp trẻ được chẩn đoán chính xác. Nhờ đó, trẻ sẽ được điều trị đúng cách và phòng tránh biến chứng nguy hiểm.