Viêm phế quản ở trẻ: Dấu hiệu sớm cha mẹ không nên bỏ qua

Viêm phế quản là một trong những bệnh lý hô hấp phổ biến nhất ở trẻ nhỏ nhất ở trẻ nhỏ, đặc biệt trong giai đoạn thời tiết lạnh, ẩm hoặc giao mùa. Không ít cha mẹ thường nhầm lẫn viêm phế quản với cảm lạnh thông thường, khiến việc phát hiện và điều trị bị chậm trễ.

Trên thực tế, nếu viêm phế quản ở trẻ không được nhận biết sớm và xử trí đúng cách, bệnh có thể tiến triển thành viêm phế quản phổi hoặc viêm phổi nặng, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ hô hấp non yếu của trẻ.

Bài viết dưới đây giúp cha mẹ nhận biết dấu hiệu sớm của viêm phế quản, phân biệt các mức độ nặng nhẹ, đồng thời cung cấp hướng chăm sóc và phòng ngừa hiệu quả, được tham vấn bởi các bác sĩ chuyên khoa Nhi.

1. Dấu hiệu sớm của viêm phế quản ở trẻ

Viêm phế quản ở trẻ thường khởi phát sau một đợt nhiễm siêu vi đường hô hấp trên, như cảm lạnh, ho, sổ mũi kéo dài. Tình trạng viêm khiến các ống phế quản bị sưng, tiết nhiều đờm, làm cản trở luồng khí lưu thông trong phổi. Cha mẹ cần đặc biệt lưu ý các biểu hiện bất thường sớm nhất, vì đây là giai đoạn bệnh dễ kiểm soát nhất.

1.1. Trẻ ho dai dẳng, có đờm

Ho là triệu chứng điển hình nhất của viêm phế quản. Ban đầu, trẻ có thể ho khan, sau đó chuyển sang ho có đờm trắng hoặc vàng nhạt. Cơn ho xuất hiện nhiều về đêm, khiến trẻ mất ngủ, quấy khóc, nôn ói do ho quá mức.
Nếu trẻ ho kéo dài trên 10 ngày, kèm thở rít hoặc khò khè, cha mẹ nên nghĩ ngay đến khả năng viêm phế quản tiến triển và đưa trẻ đi khám.

1.2. Thở nhanh và khò khè

Trẻ bị viêm phế quản phổi thường thở nhanh hơn bình thường do phổi bị viêm, không trao đổi khí hiệu quả. Cha mẹ có thể kiểm tra tại nhà bằng cách đếm nhịp thở trong 1 phút:

• Trẻ dưới 2 tháng: ≥ 60 lần/phút

• Trẻ từ 2–11 tháng: ≥ 50 lần/phút

• Trẻ 1–5 tuổi: ≥ 40 lần/phút

Ngoài ra, nếu trẻ thở rít, khò khè hoặc rút lõm lồng ngực, đó là dấu hiệu cảnh báo viêm phế quản nặng hoặc biến chứng viêm phổi cần được thăm khám khẩn cấp.

1.3. Sốt cao hoặc hạ thân nhiệt

Sốt là phản ứng tự nhiên của cơ thể khi chống lại vi khuẩn, virus. Tuy nhiên, khi trẻ bị viêm phế quản, sốt thường kéo dài nhiều ngày, dao động từ 38–39°C, kèm theo mệt mỏi, chán ăn.
Trong một số trường hợp, trẻ lại có biểu hiện hạ thân nhiệt bất thường, nhất là trẻ sơ sinh – dấu hiệu nguy hiểm của nhiễm trùng nặng cần đưa đi cấp cứu.

1.4. Trẻ biếng ăn, mệt mỏi và li bì

Khi phế quản bị viêm, cơ thể trẻ tiêu hao nhiều năng lượng để hô hấp, khiến trẻ mệt mỏi, ít vận động, biếng ăn hoặc bỏ bú. Nếu tình trạng này kéo dài, trẻ dễ mất nước, sụt cân, và suy dinh dưỡng.

1.5. Tím môi, đầu chi

Khi bệnh đã ảnh hưởng đến khả năng trao đổi khí, lượng oxy trong máu giảm, khiến trẻ có biểu hiện tím môi, đầu ngón tay, chân lạnh. Đây là dấu hiệu cảnh báo suy hô hấp, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay lập tức.

2. Dấu hiệu viêm phế quản phổi ở trẻ – Khi bệnh chuyển nặng

Khi viêm phế quản không được điều trị sớm, tình trạng viêm lan xuống các túi phế nang, hình thành viêm phế quản phổi – một thể bệnh nặng hơn, tiềm ẩn nhiều nguy cơ biến chứng.

Các dấu hiệu đặc trưng của viêm phế quản phổi ở trẻ gồm:

• Thở nhanh, rút lõm lồng ngực rõ

• Thở khò khè, rít khi ngủ hoặc khóc

• Sốt cao liên tục, đổ mồ hôi, ớn lạnh

• Ho nhiều, đờm đặc hoặc có mủ

• Đau ngực, đau bụng vùng hạ sườn

• Trẻ lơ mơ, khó đánh thức, bú kém

• Môi tím, mặt tái nhợt

Cha mẹ cần đặc biệt chú ý: nếu trẻ đã dùng thuốc hạ sốt nhưng vẫn khó thở, li bì hoặc bỏ bú, cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay để được thăm khám và điều trị kịp thời.

3. Viêm phế quản ở trẻ có nguy hiểm không?

Phần lớn các trường hợp viêm phế quản cấp tính do virus có thể hồi phục sau 7–10 ngày nếu được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, một số trẻ có cơ địa nhạy cảm hoặc bệnh nền hô hấp (như hen phế quản, viêm mũi dị ứng, suy giảm miễn dịch) có thể bị viêm phế quản tái phát nhiều lần, dẫn đến viêm phế quản mạn tính.

Nguy hiểm hơn, nếu viêm phế quản không được phát hiện sớm, bệnh có thể gây:

• Viêm phổi, áp xe phổi

• Suy hô hấp cấp

• Tổn thương phổi lâu dài

• Ảnh hưởng phát triển thể chất và trí tuệ của trẻ

Do đó, việc nhận biết sớm dấu hiệu viêm phế quản và đưa trẻ đi khám bác sĩ chuyên khoa Nhi là vô cùng quan trọng.

4. Cách chăm sóc trẻ bị viêm phế quản tại nhà

Với những trường hợp viêm phế quản nhẹ, trẻ vẫn có thể điều trị và chăm sóc tại nhà dưới sự hướng dẫn của bác sĩ. Dưới đây là những nguyên tắc chăm sóc cha mẹ nên ghi nhớ:

4.1. Giữ thông thoáng đường thở

• Nhỏ mũi cho trẻ bằng nước muối sinh lý 0,9% ngày 2–3 lần.

• Hút dịch mũi nhẹ nhàng nếu trẻ chưa biết xì mũi.

• Giữ môi trường sống trong lành, không khói thuốc lá, khói bếp, bụi mịn.

4.2. Cho trẻ uống đủ nước

Uống nhiều nước giúp làm loãng đờm, dễ khạc ra ngoài. Với trẻ bú mẹ, cần cho bú thường xuyên. Trẻ lớn hơn nên uống thêm nước ấm, nước trái cây hoặc súp loãng.

4.3. Duy trì dinh dưỡng đầy đủ

Trẻ bị viêm phế quản thường ăn ít, nhưng cha mẹ không nên ép ăn mà chia nhỏ bữa, chọn thực phẩm dễ tiêu hóa như cháo, súp, sữa.
Có thể bổ sung vitamin D, kẽm, lysine, selen, vitamin nhóm B để tăng sức đề kháng.

4.4. Giữ ấm cơ thể và tránh nhiễm lạnh

Khi trời lạnh hoặc ẩm, nên mặc cho trẻ đủ ấm, đặc biệt là vùng ngực, cổ, bàn chân. Tránh tắm nước lạnh, gió lùa.

4.5. Nghỉ ngơi và theo dõi sát

Trẻ cần nghỉ ngơi hoàn toàn, tránh chạy nhảy hoặc đến nơi đông người khi chưa khỏi bệnh. Cha mẹ nên theo dõi nhiệt độ, nhịp thở và tình trạng ho của trẻ hằng ngày.

5. Khi nào cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay?

Cha mẹ cần đưa trẻ đi khám gấp khi thấy bất kỳ dấu hiệu nào sau:

• Thở nhanh, rút lõm ngực hoặc khò khè liên tục

• Sốt cao không hạ, hoặc hạ thân nhiệt bất thường

• Trẻ bỏ bú, ăn kém, nôn nhiều

• Ngủ li bì, tím môi, tay chân lạnh

• Ho dữ dội kèm nôn ói, khó thở, co giật

Những biểu hiện này cho thấy viêm phế quản đã biến chứng nặng, có thể tiến triển thành viêm phổi hoặc suy hô hấp cấp.

6. Phòng ngừa viêm phế quản ở trẻ

Phòng bệnh vẫn luôn là cách bảo vệ tốt nhất. Để phòng ngừa viêm phế quản, cha mẹ nên:

1. Tiêm chủng đầy đủ: đặc biệt là các vắc-xin phòng bệnh hô hấp như cúm, phế cầu, ho gà, sởi, RSV (nếu có điều kiện).

2. Bảo vệ trẻ khỏi khói thuốc lá và môi trường ô nhiễm.

3. Giữ ấm cơ thể trẻ, nhất là khi thời tiết thay đổi.

4. Rửa tay thường xuyên, vệ sinh mũi họng hằng ngày bằng nước muối sinh lý.

5. Dinh dưỡng cân đối, đủ chất đạm, vitamin và khoáng chất.

6. Cho trẻ vận động nhẹ, tắm nắng buổi sáng để tăng sức đề kháng.

7. Tránh tiếp xúc với người mắc bệnh hô hấp cấp tính.

Những biện pháp trên giúp hạn chế tối đa nguy cơ trẻ mắc viêm phế quản tái phát – vấn đề rất thường gặp ở nhóm trẻ dưới 5 tuổi.

Kết luận

Viêm phế quản ở trẻ là bệnh lý hô hấp phổ biến nhưng tiềm ẩn nhiều nguy cơ nếu cha mẹ chủ quan. Việc nhận biết dấu hiệu sớm của viêm phế quản, theo dõi sát và đưa trẻ đi khám sớm giúp ngăn ngừa biến chứng nặng như viêm phế quản phổi hoặc viêm phổi cấp tính.

Đừng để những cơn ho kéo dài, tiếng thở khò khè hay biểu hiện sốt cao trở thành mối nguy cho sức khỏe của con. Khi nghi ngờ trẻ có triệu chứng bất thường, hãy đến phòng khám chuyên khoa Nhi để được bác sĩ tư vấn và điều trị đúng hướng.